بید انجیر ختایی (خطایی)

گیاه شناسی

بید انجیر ختایی درختچه ای است به بلندای حدود 4 متر، برگ های آن بیضی، نوک تیز و دندانه دار است. برگ های قسمت پایین ساقه کمی گرد و قلبی شکل می باشد. گل های آن کوچک، معطر، به صورت خوشه ای و دو نوع نر و ماده آن معمولا روی یک پایه قرار دارند. میوه آن پوشینه در ابعاد یک فندق که در داخل آن معمولا 3 عدد دانه جای دارد. این دانه ها که دند نامیده می شوند دارای مقدار زیادی روغن است و این روغن مسهل بسیار قوی می باشد. مستعمل در طب سنتی دانه گیاه است و هر دانه در ابعاد یک پسته کوچک است که دارای غشای نازکی بوده و در داخل غشا مغز دانه قرار دارد. مغز شامل دو قطعه به هم پیوسته است.

مغز دند اگر تازه باشد سفید است و وقتی کمی کهنه شد زرد رنگ و اگر خیلی کهنه باشد سیاه رنگ می شود و اگر دند پوست گرفته شده مدتی باقی مانده باشد اکسیده شده و فاسد می شود و مصرف آن مسمومیت ایجاد می نماید.

نام های دیگر: بید انجیر ختایی در کتب طب سنتی با نام های دند، حب السلاطین و حب الملوک، بید انجیر هندی، کرچک ختایی و خروع صینی یا خروع چینی آمده است.

محل رویش

بید انجیر ختایی بومی چین است و در هندوستان در بنگاله و سنجرستان نیز انتشار دارد. در ایران تا به حال دیده نشده است. طعم دانه ها ابتدا تلخ و سپس تند و سوزاننده است.

طبیعت

طبیعت مغز آن در اول چهارم گرم و خشک و در نهایت حدت و زبانه آن در آخر چهارم و با سمیّت/

خواص و کاربرد 

تمام اسناد و مدارک، خاصیت مسهلی بسیار قوی و سمی بودن دانه و روغن دند را تایید می کنند و در مصارف داخلی نباید مصرف شود به خصوص برای اشخاص مبتلا به التهاب روده، بیماری های مثانه، زنان باردار و مبتلایان به بواسیر،

خوردن آن زیان آور حتمی است ولی اگر اشخاص در غیر موارد بالا به علت احتیاج درمانی خاصی طبق تجویز پزشک لازم باشد مصرف کنند معمولا یکی دو قطره آن تقریبا کافی است که مخلوط با روغن کرچک خورده شود ولی به هر حال در روده ها تولید صدا می کند و در ناحیه مقعد باعث احساس سوزش می شود چون محرک و تاول آور است.

مالیدن آن روی پوست، پوست را قرمز می کند و ادامه مالیدن موجب بروز تاول و تحریک شدید پوست می شود از این خاصیت آن در بعضی موارد روماتیسم، سیاتیک، ورم مفاصل و ذات الریه استفاده می شود.

جالب است بدانیم

در این قبیل موارد برای این که اثر تحریکی آن کاسته شود در استعمال خارجی نیز آن را با 5-10 برابر وزنش روغن نظیر روغن زیتون مخلوط کرده و سپس می مالند،

اگر این روغن رقیق شده روی شکم زیر ناف مالیده شود خاصیت مسهلی نشان می دهد.

از ریشه گیاه در شبه جزیره مالاریا برای سقط جنین استفاده می شود و اما طبق نظر حکمای طب سنتی مغز دند از نظر طبیعت گرم و خشک است و سمی است.

از نظر خواص معتقدند که مقدار کم آن مسهل قوی بلغم، سودا، اخلاط غلیظ سوخته از دماغ، مفاصل و اعماق بدن می باشد و برای استسقا، یرقان، سنگ کلیه و مثانه، درد پشت، لگن خاصره، ساق ها، نقرس و اکثر بیماری های سرد نافع است.

طریقه استفاده دند

• خوردن دانه دند برای اشخاص گرم مزاج، خشک و لاغر و در مناطق گرم و در فصل گرما ممنوع است و جایز نیست.
• برای خوردن دند اولا باید پوست آن گرفته شود سپس با آب لیمو ترش خیسانده شود و با کتیرا، برگ گل سرخ، نشاسته و کمی زعفران مخلوط شده و سپس خورده شود.