بهمن

گیاه شناسی

بهمن (نام علمی Centaurea behen) گیاهی است علفی و از خانواده compositae که در نواحی کوهستانی می روید. این گیاه دو ساله دارای ارتفاع 40 تا 50 سانتیمتری است که گاهی ارتفاع آن تا حدود ۷۰ سانتیمتر می‌رسد. رنگ برگ هایش سبز متمایل به زرد است و شبیه به برگ های درخت آلو بخارا می باشد. برگ ها کمی زبر با رگبرگ های برجسته است، سطح برگ پوشیده از تار سفت خار مانند می باشد. گل های آن زرد، با دم گل نسبتا دراز، پوشیده از برگچه هایی است که مجموعا به صورت مخروطی درآمده و در راس آن یک دسته گل قرار دارد. این گیاه دو گونه سرخ و سفید دارد که دارای خواص دارویی و درمانی فراوانی می‌باشند. حال در ادامه این مقاله با گیاه بهمن سرخ و بهمن سفید و خواص و کاربرد آنها در طب سنتی آشنا شوید.

نامگذاری

در بعضی کتب گفته شده که چون ریشهء این گیاه را در ماه بهمن از خاک بیرون می آید و به بازار ارائه می شود آن را بهمن نامیدند ولی به هر حال باید توجه کرد که‌ فرانسوی‌ها برای آن نامی در این رتبه به کار می برند.

بخش قابل مصرف گیاه بهمن

قسمت ریشه این گیاه خواص دارویی و درمانی دارد. ریشه بهمن سرخ، سرخ رنگ (ظاهرش سرخ تر از داخل آن است) بوده و ریشه بهمن سفید، خارج و داخلش سفید متمایل به زرد است. بهمن سرخ و سفید، هر دو خواص مشابه دارند با این تفاوت که بهمن سرخ خواص درمانی قوی تر و نیز گرم تر از سفید آن، دارد. طعم ریشه گیاه بهمن سفید و سرخ شیرین است. همچنین، ریشه این گیاه شبیه به ریشه زردک است، با این تفاوت که ریشه بهمن کمی سخت تر، همراه با کجی، نا همواری و دارای بوی معطر و مطبوع می باشد.

طبیعت و مزاج گیاه

از نظر طبیعت بین حکمای طب سنتی اختلاف نظر وجود دارد عده‌ای طبیعت آن را گرم و خشک و عده‌ای گرم و تر می‌دانند.

محل رویش گیاه بهمن در ایران

محل روییدن این گیاه در مناطق کوهستانی چون خراسان، کرمانشاه، همدان، کردستان، اطراف ری، ایذه، گتوند، اشتران کوه و اطراف شهر پاسارگاد شیراز است.

نحوه مصرف

معمولاً ریشه را به صورت پخته، دم کرده و یا پودر شده استفاده می‌کنند و در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها نحوه و مقدار مصرف آن را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند.

خواص درمانی

• افزاینده اسپرم قوی و تقویت کننده نیروی جنسی، مقوی قلب و باز کننده انسدادهای مجاری عروقی، خارج کننده سنگ‌های کلیه و مثانه و چاق کننده، ضد یرقان و مفید برای سرد مزاجان می‌باشد.
• در ضمن برای طپش قلب، خفقان و دردهای مزمن طحال نیز مفید است.
• این گیاه از بین برنده اخلاط بلغمی می باشد و برای خفقان مفید است.
• در استعمال خارجی استفاده از آن به صورت ضماد با عسل، درخشان کننده چهره خانم‌ها و برای بیماری‌های پوستی و کک مک مؤثر می‌باشد.
• این گیاه برطرف کننده نفخ و گاز می باشد.
• همچنین تقویت کننده قلب می باشد و افرادی که سکته قلبی نموده اند از دمکرده بهمن سرخ به کار برند.
• جهت  معالجه بیماری یرقان از دمکرده این گیاه مصرف گردد.
• بهمن سفید پودر شده را با مقداری بادام آسیاب شده و نخود پخته شده آسیاب شده و مقداری شکر با آب به صورت فرنی درست کرده برای فربه شدن و تقویت قوه باه بسیار نافع است. (توجه: مقدار پودر بهمن سفید را پزشک مشخص می‌نماید).

تذکر

مصرف بهمن‌ها باید با نظارت پزشک متخصص انجام پذیرد.