پنیرک یگ گیاه بسیار پر خاصیت و از فواید فراوانی برخوردار است. این گیاه برای درمان برخی بیماری‌ها بسیار مفید بوده و مردم از گل و برگ آن برای تهیه دارو استفاده می‌کنند. پنیرک در بیشتر خاک ها، از مناطق ساحلی گرفته تا زیستگاه‌های طبیعی کوهستانی، یافت می‌شود.
نام های دیگر
نام‌های دیگر پنیرک به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، پنیرک، گل پنیرک، پنیرک رونده، خطمی کوچک، خبّازی و خیرو نامیده شده است.
ریشه شناسی نام
در متون قدیمی فارسی به پنیرک، تریندینگ، خورپرست، آفتاب‌پرست و آفتاب‌گردک هم می‌گفتند.
در عربی به آن خُبازی و خُبازا و در زبان هندی خباجی می‌گویند.
در طب سنتی نام ملوخیا و ملوکیه هم به‌کار رفته که از یونانی μαλάχη (ملاخه) گرفته شده‌است.
در متون قدیمی، خلمیط، بقلةالیهودیه، و خبازی بستانی هم نوشته‌اند.
پنیرک را در کرمان و شیراز ختمی (خطمی) و نان کلاغ و خرو و در گیلان پین‌دیره می‌گویند.
در مناطق جنوبی‌تر ایران بویژه در استان کهگیلویه و بویر احمد، خوزستان و فارس به آن تولَه می‌گویند.
در منطقه آذربایجان با نام “هَمَه گوجی” شناخته می‌شود.
گیاه شناسی
- پنیرک هم خانواده گیاه دارویی ختمی است. از گیاهان خزنده و پایا و ساقه‌های ستبر، شاخه‌شاخه و کرک‌دار و منشعب و رنگ گل‌ها آبی و صورتی و میوه مسطح است.
- پنیرک علفی یک تا چند ساله است که ارتفاع آن تا ۶۰ سانتی‌متر هم می‌رسد. این گیاه به صورت خودرو در بسیاری از نقاط می‌روید و برای استفاده دارویی نیز کاشته می‌شود
- برگ گیاه پنیرک گرد و دایره مانند بوده، بیمزه و کمی خشن است، خصوصا پشت برگ آن و گلهای آن کوچک و سرخ مایل به بنفش هستند.
- در کتب سنتی گیاه پنیرک را به سه نوع تقسیم‌بندی کرده‌اند: بستانی، بری و صغیر بری که نوع اصلی آن است.
- پنیرک گونه‌های مختلفی دارد که دو گونه از آنها به نام‌های پنیرک کبیر و پنیرک صغیر نسبت به دیگر گونه‌ها از خواص دارویی بیشتری برخوردار هستند.
بخش مورد استفاده و محل رویش
قسمت مورد استفاده پنیرک در ایران، گلهای بنفش رنگ خشک شده و برگ آن می‌باشد.
گل و تخم. در ضمن برگ گیاه نیز خواص دارویی دارد.
محل رویش گیاه در ایران نواحی البرز، اطراف تهران، شمال ایران، آذربایجان، آستارا، اصفهان، نواحی مرکزی ایران، خراسان، دامغان، سمنان، بهبهان، جنوب ایران، کرمان، بلوچستان و سایر نقاط می‌باشند.
طبع و مزاج
از نظر حکمای طب سنتی، پنیرک طبعی سرد و تر متمایل به معتدل دارد.
برای آشنایی بیشتر با خواص، شیوه استفاده و موارد منع مصرف پنیرک، اینجا کلیک کنید.
