مزاج کیفیتی است که از واکنش متقابل اجزای ریز مواد متضاد بوجود می آید در این واکنش های متقابل بخش زیادی از یک یا چند ماده با بخش زیادی از ماده یا مواد متخالف با هم می آمیزند (بر هم تأثیر می کنند) از این آمیزش و تأثیر، کیفیت مشابهی حاصل می شود که آن را مزاج نامیده اند.
برای آشنایی با دسته بندی انواع طبع و مزاج در طب سنتی، اینجا کلیک کنید.
می توان چنین گفت که مزاج عبارت است از: تأثیر متقابل اثر متضاد عناصر چهارگانه و یا بعبارت دیگر مزاج حالت فعالیت کل بدن یا اجزاء بدن است، چنانچه گرمی را می توان حالت تجمع انرژی و سردی را حالت کم شدن و تفریق انرژی و رطبت و خشکی را بیان کننده حالاتی از ماده دانست.
مزاج گرم
این افراد علیرغم خوش‌رو بودن، زود عصبی می‌شوند و همیشه احساس گرما می‌کنند. تعداد این افراد از کسانی که مزاج سرد دارند، کمتر است. خوردن غذاهای سرد به این افراد توصیه می‌شود.
مزاج سرد
اغلب افراد سفیدپوست که سرما تا مدت زیادی در بدن آن‌ها باقی می‌ماند، مزاج سرد دارند. میل زیادی به خواب داشته و عموماً سست هستند. افراد خونسردی بوده و معمولاً عصبی نمی‌شوند. اسیدیته خون آن‌ها بالاست. خوردن غذاهای گرم به این افراد توصیه می‌شود.
مزاج سرد و خشک (سوداوی): مزاج سرد و خشک مربوط به تولید سودا در طحال.
مزاج سرد و تر (بلغمی): مزاج سرد و تر مربوط به سيستم لنفاوی يا سيستم ايمنی.
مزاج گرم و تر (دموی): مزاج گرم و تر مربوط به رساندن غذا و اكسيژن به سلول‌ها.
مزاج گرم و خشک (صفراوی): مزاج گرم و خشک مربوط به ترشحات زرد رنگ کبد.
مزاج معتدل: برآیند سردی، گرمی، تری و خشکی مزاج است. با رعایت تعادل میان سردی و گرمی غذا می‌توان به مزاج معتدل رسید.
