ثعلب در واقع پودری است که از آسیاب کردن غده های گونه ای از گیاهان تیره ثعلبیان با نام علمی (orchis mascula) به دست می آید. جالب است بدانید ثعلب نام عربی ارکیده است. این گیاه بومی مرکز، جنوب اروپا و ترکیه بوده که دارای گل هایی خوشه ای به رنگ بنفش و گاهی سفید رنگ می باشد.
برگ های این گیاه نیزه ای هستند که لکه های بنفش و قهوه ای بر روی آن ها دیده می شود. ریشه ها یا غدد زیر زمینی که از آن ها برای تهیه ثعلب استفاده می شود دارای پوسته ای صورتی رنگ هستند اما درون آن ها گوشت سفید رنگی قرار دارد که شیرین، تند و لزج می باشد.
ثعلب به دلیل ماده موکوس مانندی که دارد به درمان مشکلات گوارشی مانند سوزش سر دل، نفخ شکم و سو هاضمه کمک کرده و برای درمان اسهال، به ویژه در کودکان مفید می باشد.
نام‌های دیگر آن: خصیة الثعلب، سعلب، شاطریون، سحلب، ثعلب مصری، اركیده، اركید، سه‌برگ، سالپ، ونیله، تولكی، كوكره، لومیری، اوركیس ماسكولا، سورقطون، كوكهری و گل دختر ملكه آفتاب می‌باش
معرفی گیاه
ثعلب گیاهی است پایا و چندساله و دارای گل های خوشه‌ای و برگ های پهن، برگ های تحتانیش به نوک باریک و تیزی منتهی می‌شوند و برگهای فوقانیش معمولاً دارای لكه‌هایی به رنگ قهوه‌ای است. گلهایش صورتی یا سفید با خطوط و نقاط بنفش یا ارغوانی است. رنگ پوسته غدد زیرزمینی صورتی و داخل آن سفید است. طعم آن كمی شیرین، لزج و كمی تند است. معمولاً محل رویش این گیاه داخل باغ ها و بیشه هاست و زمان گل دهی آن از اواخر فروردین تا اواخر خرداد است.
این گیاه پیازی دارد كه پیاز آن مورد استفاده است. گیاهی با گل های آبی واژگون است. از پیازاین گیاه بعد از خشک و پودر كردن برای بستنی سازی استفاده می شود زیرا این گیاه دارای مواد نشاسته ای می باشد. معمولاً غده ثعلب در اوایل تابستان می‌رسد. ثعلب دارای ئیدرات كربن، قند، مقداری موسیلاژ شبیه باسورین، آمیدون تغییرشكل یافته، مواد پروتئیدی، و در آردی كه از فكول غده به‌نام ثعلب بدست می‌آید مقدار زیادی مواد لعابی (موسیلاژ) و ماده‌ای شبیه صمغ غربی و نشاسته و مواد رنگی و مقدار كمی املاح معدنی و مقدار جزئی اسانس است كه پس از خشک‌شدن گیاه به‌صورت كومارین درمی‌آید.
خواص و طبع ثعلب
طبع آن از نگاه طب سنتی گرم و مرطوب است.
- مقوی نیروی جنسی می‌باشد.
- در گذشته جهت تقویت كودكان همراه شیر به آن‌ها می‌دادند.
- جهت درمان رعشه (تشنج‌های كزازی) از ثعلب به صورت دمكرده می‌توان استفاده كرد.
- برای درمان سرماخوردگی و اخلاط خونی به صورت دمكرده استفاده شود.
- جهت درمان ورم كلیه و مثانه از دمكرده این گیاه می‌توان استفاده كرد.
- جهت جلوگیری از ریزش مو و تقویت موی سر ثعلب را با روغن زیتون و گل سرخ مخلوط نموده به پوست سر بمالند.
- جهت كم‌خونی از دمكرده ثعلب می‌توان استفاده كرد.
- برای جلوگیری از انزال زودرس از ثعلب استفاده كنند.
- جهت ناراحتی‌های معده از دمكرده این گیاه می‌توان استفاده كرد.
- تقویت كننده اعصاب می‌باشد.
نحوه استفاده و کاربرد ثعلب
- پودر ثعلب را به دلیل لعابی که دارد و همچنین به عنوان طعم دهنده در آشپزی و برای تهیه انواع دسر ها از جمله مربا، پودینگ، بستنی (به ویژه بستنی سنتی ایران) و شیر موز استفاده می کنند.
- پودر ثعلب را برای تهیه چای و دمنوش آن و انواع نوشیدنی های داغ به کار می برند.
مضرات
- خوردن زیاد ثعلب باعث تضعیف دستگاه گوارش بدن می‌شود.
- مصرف زیاد ثعلب باعث سقط جنین می‌گردد (بنابراین مصرف آن برای زنان باردار توصیه نمی شود).
- كسانی‌كه بیماری واریكوسل دارند كمتر مصرف كنند.
- مصرف زیاد ثعلب تارهای صوتی را از كار می‌اندازد.
- رعایت نکردن بهداشت فردی باعث بروز مشکلاتی در دهانه رحم می‌شود و استفاده زیاد از ثعلب این عارضه را تشدید می‌کند.
